In het kort
Werkdruk en problemen met psychische gezondheid lijken alleen maar toe te nemen, zowel bij medewerkers als studenten. In een serie verhalen gaat ErasmusMagazine op zoek naar oorzaken en oplossingen. Samen met een filosoof, een psychiater en Nina, een student die kampt met een depressie, zoeken zij naar oorzaken voor psychische problemen bij de huidige generatie studenten.
Steeds meer studenten lijken te maken te krijgen met psychische problemen. Is er sprake van een epidemie op universiteiten? Hoe kunnen we dat verklaren? En wat kunnen we eraan doen? “Universiteiten moeten rekening houden met de geestelijke gezondheid als een variabele die invloed kan hebben op de opleiding.”
Eerstejaars psychologiestudent Nina (22) worstelt met een depressie en een lichte angststoornis. “Ik voel me constant hol, leeg en gespannen. Ik heb altijd veel stress ervaren in mijn leven. Op school kwam dat vooral door de mensen om me heen, deadlines en examens. Ik denk dat ik niet wist hoe ik ermee om moest gaan, wat waarschijnlijk ook de reden was dat ik in eerste instantie een depressie kreeg.”
In de hedendaagse maatschappij lijken steeds meer studenten te kampen met psychische problemen, waaronder depressie, angst of burn-out. Studenten kunnen zich in deze mentale strijd eenzaam en verkeerd begrepen voelen, zoals Nina. Wat is geestelijke gezondheid? Wat is de oorzaak van psychische problemen? En zijn er oplossingen?
Geestelijke gezondheid is moeilijk te vatten. Is het een kwestie van niet willen praten over psychische problemen of niet weten hoe je erover moet praten? Studenten vinden het lastig om toe te geven dat ze zich niet lekker voelen. Want dat zou kunnen worden gezien als een teken van zwakte, of misschien hebben ze simpelweg geen tijd om in te storten. “Ik heb het er niet echt over, omdat het een beetje taboe is, toch?” Nina zegt dat anderen niet echt zouden begrijpen hoe het voelt. “Het zou gewoon niet werken om erover te praten.”
Drijfveren en keuzes
Psycholoog en filosoof Bert van den Bergh publiceerde onlangs De schaduw van de zwarte hond. In dit boek wordt depressie in de hedendaagse maatschappij besproken vanuit een cultureel-filosofisch perspectief. Van den Bergh beweert dat studenten onder steeds meer druk komen te staan. “Onze maatschappij is steeds meer gericht op het individu, op prestaties. Studenten krijgen te maken met enorm veel drijfveren en keuzes. Er wordt van ze verwacht dat ze precies weten wat ze willen, terwijl ze pas 17 of 18 zijn. Dat is waanzin.”
Walter van den Broek, psychiater en docent aan het Erasmus MC, benadrukt dat depressie een ziekte is die veel mensen van deze generatie treft. “We kunnen het vergelijken met eerdere decennia en het idee hebben dat het drastisch is toegenomen, maar het is van alle tijden. Het hebben van een depressie was vroeger mogelijk wel een gevoeliger onderwerp dan nu, en mensen zijn opener en transparanter dan toen.” Dat is een goede zaak, volgens Van den Broek, niet alleen om meer bewustzijn te kweken rond het onderwerp, maar ook om mensen te laten weten dat het oké is om niet oké te zijn.
Allerlei soorten depressies
Van den Broek is het niet eens met Van den Berghs bewering dat het de cultuur is die individuen pusht om druk te voelen vanwege de eisen die tegenwoordig aan hen worden gesteld. Hij denkt wel dat dat een oorzaak kan zijn voor burn-out of werkoverbelasting. “Er zijn allerlei soorten depressies, en als een persoon er gevoelig voor is, helpt stress niet”, legt hij uit. “Daarom is het belangrijk om eerst de triggers vast te stellen die ervoor zorgen dat iemand depressief wordt, zodat deskundigen weten hoe ze een episode kunnen voorkomen.”
Een persoon kan depressief worden door een genetische oorzaak, psychologische factoren of sociale factoren, en de depressie kan worden aangeduid als licht, gemiddeld of zwaar. Als iemand een lichte tot gemiddelde depressie heeft, kan hij of zij poliklinisch worden behandeld in combinatie met medicatie. Patiënten met de diagnose zware depressie moeten worden opgenomen in het ziekenhuis, zodat ze zorgvuldig kunnen worden geobserveerd.
‘Door mijn angststoornis voel ik me constant gespannen. Alsof je in een achtbaan zit die je niet kunt besturen.’
Achtbaan
Wanneer haar wordt gevraagd hoe het voelt om een depressie te hebben, zegt Nina: “Het geeft me een leeg gevoel. Het is niet echt een gevoel; het is meer een toestand. Door mijn angststoornis voel ik me constant gespannen. Alsof je in een achtbaan zit die je niet kunt besturen.”
Ze vervolgt: “Objectief gezien ervaar ik niet meer stress dan een ander mens. Maar door mijn depressie en angst ga ik er minder gezond mee om dan de meeste van mijn medestudenten. Ik zou bijvoorbeeld graag een presentatie willen geven aan de klas, maar dat kan ik niet, omdat het te veel angst veroorzaakt.”
Afzondering
Van den Bergh zegt dat de meeste studenten zich onzeker voelen. “Ze zijn onzeker over hoe en wat ze moeten kiezen, en dat heeft invloed op hun geestelijke gesteldheid. Studenten hebben tegenwoordig zoveel mogelijkheden. Ze moeten keuzes maken over welke opleiding ze willen doen, welke activiteiten buiten de studie ze willen ondernemen en met welke vrienden ze tijd willen doorbrengen. Als dat te veel wordt, leidt dat tot stress en de angst om iets mis te lopen.”
“Het belangrijkste gevoel van een depressie is niet zozeer somberheid of geremdheid, maar afzondering”, zegt Van den Bergh. Wanneer studenten worden geconfronteerd met problemen in hun privéleven of hun studie, voelen ze zich snel eenzaam. Ze willen hun eigen strijd uitvechten en zelf alles oplossen. Het zou onbeleefd zijn om een ander op te zadelen met persoonlijke problemen. “Ik praat niet echt over mijn psychische probleem, omdat het moeilijk is om toe te geven. Ik weet niet hoe ik het aan andere mensen moet vertellen zonder het gevoel te hebben dat ik ze teleurstel,” zegt Nina.
Door die houding aan te nemen, miskennen studenten vaak het feit dat er anderen zijn die hen willen helpen. Nina: “Hoe kun je studenten helpen die worstelen met psychische problemen? Het belangrijkste is medeleven. Universiteiten moeten geestelijke gezondheid beschouwen als een variabele die invloed kan hebben op de studie.
Hulp zoeken
Studenten herkennen Nina’s gevoelens mogelijk, of het nu gaat om milde vormen van angst en stress, om overspannenheid of om depressieve gevoelens. We horen tegenwoordig veel over psychische problemen, maar is er een manier om ze te voorkomen?
Van den Bergh: “Het belangrijkste is om ondersteuning te bieden, vooral in het eerste jaar van het hoger onderwijs waarin studenten zich verloren voelen. Mensen vinden het moeilijk om hulp te zoeken, maar dat moeten we ze niet aanrekenen. Misschien zouden we een systeem moeten verzinnen dat het makkelijker voor ze maakt om die stap te zetten.”
Vanuit medisch perspectief zijn sociale factoren meestal duidelijk, maar die vormen niet geheel de oorzaak van psychische problemen. “Depressie is bijvoorbeeld een ziekte die moet worden behandeld, maar we zullen nooit weten wat de hoofdoorzaak ervan is”, benadrukt Van den Broek. “Wanneer studenten vermoeden dat ze een psychisch probleem hebben, moeten ze hulp zoeken. Als je vroeg begint, kun je complicaties in de toekomst voorkomen. Antidepressiva zouden kunnen helpen, ook al zijn ze niet de kernoplossing voor depressies.”
Gemeenschapszin
Therapie is niet altijd de oplossing, maar het kan je helpen om weer op te krabbelen. Nina: “Zoek zo nodig hulp. Als je niet kunt functioneren door je geestelijke toestand, moet je therapie proberen of in elk geval met je huisarts of met je ouders bespreken wat je eraan kunt doen. Een therapeut zei ooit tegen me dat ik mijn gevoelens moet analyseren wanneer ik me depressief voel. Dat helpt me heel erg.”
Van den Bergh: “Onderwijsinstellingen kunnen natuurlijk ook ondersteuning bieden. Maar we moeten doordringen tot de kern. We moeten werken aan een gevoel van gemeenschap in collegezalen, studenten het gevoel geven dat ze erbij horen. Studenten worden voortdurend de richting in gedwongen dat ze het moeten maken in het leven. Als ze te hard worden gepusht, raken ze de weg kwijt en krijgen ze last van psychische problemen. Medicatie kan dan helpen, maar is gewoonlijk alleen een eerste stap.”
Onderwijsinstellingen zijn zich bewuster geworden van psychische problemen onder studenten. Erasmus Universiteit heeft in het verleden verschillende evenementen georganiseerd om de problemen meer onder de aandacht te brengen. Van den Broek ondersteunt dat initiatief: “Een tijdje geleden heeft Erasmus MC een symposium georganiseerd voor studenten. Er werd gesproken over burn-out, wat we eraan kunnen doen en waar je terecht kunt als je er last van hebt. Er waren verschillende psychologen, psychiaters en studieadviseurs aanwezig om vragen te beantwoorden. Ik denk dat het heel belangrijk is om die informatie met studenten te delen.”
Psychische aandoeningen romantiseren
“Evenementen rond het vragen van aandacht voor psychische problemen zijn erg interessant. Het probleem met die evenementen is dat ze vaak draaien om het bespreekbaar maken van het zogenaamde taboe. Maar we hebben het al zo lang over dat taboe. We moeten verder gaan, problemen openlijk bespreken en manieren verzinnen om te voorkomen dat ze ontstaan”, zegt Van den Bergh bedachtzaam.
Nina vindt dat universiteiten hulp zouden moeten bieden. “Maar dat is wel moeilijk. Docenten zouden rekening moeten houden met psychische problemen, maar ze kunnen je geen hoger punt geven of automatisch laten slagen omdat je problemen hebt. Toch zouden ze er rekening mee moeten houden, omdat je vaak geen invloed hebt op het hebben van psychische problemen.”
Ze voegt daaraan toe: “Ik denk dat het goed is om aandacht te vragen voor psychische problemen, maar mensen moeten uitkijken dat ze het niet romantiseren. Ze worden gepresenteerd als iets heel herkenbaars: iedereen voelt zich weleens slecht. Dat brengt het gevaar met zich mee dat we een situatie creëren waarin de extreme versies van psychische problemen ineens niet meer zo ernstig lijken.”
Dit artikel is oorspronkelijk geschreven voor het IBCoM-vak New Media Production. Studenten kregen de opdracht om een diepgaand verhaal te schrijven over een onderwerp naar keuze en dat te presenteren aan een jury. Het beste verhaal zou worden gepubliceerd in Erasmus Magazine.
Nina wilde om privacyredenen niet dat haar echte naam werd genoemd in dit artikel. Haar naam is bekend bij de redactie.
Bron: erasmusmagazine.nl
